Een Hollander in het Duivelsteen
In 1654 vestigt Pieter Stockholm uit Haarlem zich in het Gerard de Duivelsteen. Hij kreeg daarbij de steun van het Gentse stadsbestuur, want Stockholm was een vermaarde pottenbakker.
De Hollander wist wat hij moest doen om zo veel mogelijk potjes te verkopen: integreren in het Gentse stadsleven. Dat deed hij onder meer door lid te worden van diverse verenigingen, zoals de Sint-Sebastiaangilde.
Uit documenten die onlangs in mijn bezit kwamen, blijkt dat hij ook het eerste Nederlandse lid van de Gentse Weerkring werd. Velen zouden nog volgen.
Nader bronnenonderzoek, waar wij op dit ogenblik volop mee bezig zijn, moet nog duidelijk maken welke rol deze Pieter precies heeft gespeeld binnen de Weerkring. Wij hebben wel al kunnen achterhalen dat hij voor de Gentse Weerkring een eerste (stenen) pluviometer bakte. Meteen konden de eerste weerkundige waarnemingen van de Weerkring een aanvang nemen.
De Hollander wist wat hij moest doen om zo veel mogelijk potjes te verkopen: integreren in het Gentse stadsleven. Dat deed hij onder meer door lid te worden van diverse verenigingen, zoals de Sint-Sebastiaangilde.
Uit documenten die onlangs in mijn bezit kwamen, blijkt dat hij ook het eerste Nederlandse lid van de Gentse Weerkring werd. Velen zouden nog volgen.
Nader bronnenonderzoek, waar wij op dit ogenblik volop mee bezig zijn, moet nog duidelijk maken welke rol deze Pieter precies heeft gespeeld binnen de Weerkring. Wij hebben wel al kunnen achterhalen dat hij voor de Gentse Weerkring een eerste (stenen) pluviometer bakte. Meteen konden de eerste weerkundige waarnemingen van de Weerkring een aanvang nemen.
posted by Armand Den Tonkelaer | 18:07
2 Comments:
Geachte heer Den Tonkelaer,
Groot was mijn blijdschap uw site te ontdekken en de wetenschap te bekomen dat ook anderen op het spoor zijn gekomen van het bestaan der Gentsche Weerkring.
U schijnt zich bijzonder goed te informeren, waarvoor hulde, want inderdaad zou er zich rond 1650 een Nederlander hebben gevestigd in het Duivelssteen te Gent. De heer Stock uit Haarlem (waar die –holm vandaan komt bij u, dat weet ik niet, maar ongetwijfeld zal verder onderzoek dit al dan niet kunnen bevestigen) vestigde zich daar inderdaad als pottenbakker en werd al gauw een bekend figuur in de het Gentse.
In het dagboek van Jacob Vanseveren (een werk waaruit we nog vaak zullen kunnen citeren) las ik dat Jacob de heer Stock regelmatig ontmoette langs de Kuiperskaai op weg naar z’n ambtelijke werk. Aanvankelijk knikten ze elkaar hoffelijk een aangename dag toe, maar – en mede door hun beider nachtelijk uitgaansleven – later werd hun relatie er één als tussen goede kennissen: niet echt vrienden, maar toch vertrouwd met elkaar zowel wat betreft levensvisie als financiële inzetbaarheid.
Op een dag, zo vertelt Jacob, kwam hem ter ore dat Pieter Stock fortuin aan het maken was met het bakken van potjes. Vooral jonge moeders vonden hun weg naar de winkel in de kelder van het Duivelssteen alwaar ze keuze konden maken uit diverse recipiënten tot groot nut en opluchting van hun kinderen. Ook met ziekenhuizen en verzorgingsinstellingen deed Jacob goede zaken (zie ook de boekhouding van het Bijloke hospitaal uit die periode). Nergens staat echter vermeld over welke artefacten het precies ging, maar ik denk dat we met enig vertrouwen ons vermoeden bevestigd kunnen zien in een citaat uit Jacob’s dagboek dd 16 juli 1657:
“Gisterenavond bij het zakken van de zonne was het weer goed raek ende getroffen in het lijntje (*). Enen jongen vader kwam de gelagkamer binnen ende sloot achter zich de deure, reeds met zijn wijsvinger wijzend naar Pieter. Wat hij allemaal zeide en ten gehore bracht was ons niet duidelijk wegens een slechte val van zijne tong en het missen van alreeds op jonge leeftijd een aantal belangrijke tanden ende kiezen. Den man stapte op Pieter toe en goot den inhoud van een potje over het hoofd van mijnen armen makker ende compaan. Het rook een beetje vies. Blijkbaer was ende scheen het ons toe dat den man niet tevreden ofte content was met het baksel dat zijne vrouwe bij Pieter in den loop van de gepasseerde weeke had gekocht voor vijftien stuivers. Achteraf toonde den man het barstje in den pot aan alle aanwezighen en vloeckte daarbij de engelen uit den hemel. Hij werd platgeslagen ende nedergebonjourd door Gerard die daar ook was en aan den toog was gezeten. Pieter wou toen naar huis en ik vergezelde hem tot voorbij den kaaie ende het zuid.”
Het is dus duidelijk dat Pieter potjes bakte. U merkt op dat hij ook een pluviometer zou hebben gemaakt. Evenwel, geachte heer Den Tonkelaer, heb ik documenten gevonden (in de nalatenschap van de familie Stock) waaruit blijkt dat Pieter in 1655 een pluviometer had aangekocht (en dus niet had gebakken). Die zou wel uit een steenachtig materiaal zijn geweest, hoewel bepaalde fragmenten uit de documenten anders doen vermoeden. Zekerheid daaromtrent is er dus nog niet, en we moeten dit dus stellig verder onderzoeken. Wanneer u vermeldt dat Pieter voor de Gentse Weerkring de eerste stenen regenmeter bakte, dan verbaast mij dat, hoewel ik het zeker niet uitsluit. Wellicht bestaat de mogelijkheid dat hij zich (na 1655 dan) inderdaad op deze manier (verder ?) engageerde binnen de kring.
Ik laat u echter ten spoedigste de documenten waarvan sprake, geworden, of ik post ze hier – u laat het mij maar weten. Het betreft een drietal brieven van Pieter aan z’n verloofde in Haarlem. U zal merken dat de inhoud ervan een bijzondere kijk biedt op de bezigheden van Stock op gebied van weerbeleving en waarneming. Ook meen ik eruit enkele bijzondere aspecten te leren kennen van de berichtgeving in die dagen wat betreft het weer.
Tot later,
Matthias
(*) Het lijntje, was de naam van een afspanning in de Gentse binnenstad. De exacte plaats ervan is tot nu toe nog niet achterhaald.
Beste Matthias,
U lijkt over bijzonder belangwekkende documenten te beschikken, die een waardevolle bijdrage kunnen betekenen voor de reconstructie van het Gentse weerverleden, een materie die mij bijzonder interesseert.
U gelieve mij de betreffende documenten, of een afschrift ervan, te laten geworden op de door u geprefereerde wijze.
Vriendelijke groet,
Armand Den Tonkelaar
Een reactie posten
<< Home